خلاصه کتاب روش تحقیق با رویکرد پایان نامه نویسی (تالیف دکتر غلامرضا خاکی)

توضیحات

علم چیست؟

در زبان فارسی و عربی کلمه علم به دو معناي متفاوت به کار برده میشود، غفلت از این دو نوع کاربرد اغلب به خطاهاي بزرگی انجامیده است، این دو کاربرد عبارتند از:
1 .معناي اصلی و نخستین علم که دانستن در برابر ندانسـتن اسـت و بـه همـه دانسـتنیها صـرفنظر از نـوع آنهـا علـم میگویند.
2 .کلمه علم در معناي دیگر فقط به دانستنیهایی اطلاق میشود که بر تجربه مستقیم حسی مبتنی باشد، علم در ایـن معنا در برابر جهل قرار نمیگیرد بلکه در برابر همه دانستنیهایی قرار میگیرد که آزمونپذیر نیستند.

متغیر چیست؟

متغیر کمیتی است که در دامنه اي معین میتواند از یک فرد به فرد دیگر و از یک مشاهده به مشاهده دیگر مقادیر مختلفـی را ایجاد کند، بنابراین چیزي است که تغییر میکند و محقق آنها را بنا به هدف تحقیق خود کنترل، دستکاري یا مشاهده میکند و در برخی مواقع متغیر نمادي است که اعداد یا ارزشهایی به آن منتسب میشود. چند نمونه از متغیرهاي اصلی عبارتند از:

• متغیر وابسته: متغیري است که هدف محقق تشریح یا پیشبینی تغییرپذیري در آن است. با تجزیه و تحلیل متغیر وابسته و با شناسایی عوامل موثر بر آن میتوان پاسخها یا راه حلهایی را براي مسأله شناخت. محقق به تعیین مقـدار و اندازه گیري این متغیر و متغیرهاي دیگري که روي آن تأثیر میگذارند علاقمند است.

• متغیر مستقل: این متغیر ویژگی و خصوصیتی است که بعد از انتخاب توسـط محقـق در آن دخالـت و دسـتکاري میشود و مقادیري را میپذیرد تا تأثیرش بر روي متغیر وابسته مشاهده شود. تغییر در یک متغیر مستقل، تغییـرات قانونمندي در متغیر وابسته به وجود میآورد، بنابراین در هر آزمایش تجربی متغیر مستقل همان محرك میباشد.

• متغیر تعدیلگر: گاه حضور یک متغیر سوم تحت عنوان متغیر تعدیلگر، رابطـه مـورد انتظـار اصـلی و اولیـه بـ ین متغیرهاي مستقل و وابسته را تغییر میدهد. متغیر تعدیلگر متغیري کمی یا کیفی است که جهت یا میـزان رابطـه میان متغیرهاي وابسته و مستقل را تحت تأثیر قرار میدهد و در حقیقت یک متغیر مستقل ثانوي است.

• متغیر مداخله گر: متغیري است که محقق براي استنتاج از نحوه تأثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته مورد نظر قرار میدهد و تأثیر آن را نه میتوان کنترل کرد و نه بطور مستقیم و مستقل از سایر متغیرها مشاهده کرد، لذا بـه ایـن تأثیر در تحلیل نهایی اشاره میشود. متغیر مداخله گر معمولا بر اعتبار درونی و بیرونی تحقیق اثر میگذارد.

-متغیر کنترل: در یک تحقیق اثر تمام متغیرها را بر یکدیگر نمیتوان به طور همزمان مورد مطالعه قرار داد بنابراین محقق اثر برخی از متغیرها را کنترل نموده و یا آنها را خنثی مـی کنـد، ایـن نـوع متغیرهـا ، متغیـر کنتـرل نامیـده میشوند.